Strategia finansowania przedsięwzięć biznesowych może opierać się na źródłach kapitału własnego i obcego. W pierwszej części publikacji opisaliśmy politykę finansowania opartą na kapitale własnym, w obecnym omówimy kwestię związane z finansowaniem kapitałem obcym – formy finansowania, wady i zalety oraz z jakimi wymogami może spotkać się przedsiębiorca zawierający umowę kredytową zanim otrzyma środki pieniężne.

Strategia finansowania kapitałem obcym może przyjmować różną formę:

• Kredyt bankowy przeznaczany na finansowanie realizowanych przez kredytobiorcę przedsięwzięć
• Leasing – jeden z umownych stosunków cywilnoprawnych
• Faktoring – wykup przez podmiot świadczący usługę faktoringu (faktora) nieprzeterminowanych wierzytelności
• Pożyczki – operacja polegająca na udzieleniu przez osobę fizyczną lub instytucję określonej kwoty środków pieniężnych

W niniejszej publikacji opiszemy zagadnienia związane z finansowaniem kredytem. Część tych zagadnień dotyczy również finansowania leasingiem i pożyczką, gdyż pewne ich elementy mają cechy wspólne. 

Niższe koszty finansowania, korzyści podatkowe płynące z traktowania odsetek jako kosztów czy brak ingerencji w strukturę właścicielską firmy* to główne zalety finansowania kapitałem obcym. Z drugiej strony przedsiębiorca korzystający z finansowania obcego, musi liczyć się z koniecznością regulowania zobowiązań oraz spełnić wymóg posiadania odpowiedniej zdolności kredytowej i zabezpieczeń.

Główne rodzaje kredytów to: kredyt inwestycyjny, kredyt obrotowy, kredyt w rachunku bieżącym, linia kredytowa, kredyt rewolwingowy. Zawarcie umowy kredytowej nie oznacza automatycznie otrzymania środków pieniężnych. Przedsiębiorca, który zawarł umowę kredytową z bankiem musi spełnić szereg warunków, zanim bank uruchomi środki. W zależności od rodzaju kredytu mogą to być warunki:

• Klauzula zakazu obciążania majątku (negative pledge)
• Klauzula traktowania zobowiązań wobec kredytodawcy nie gorzej niż inne obecne i przyszłe zobowiązania (pari passu zobowiązań)
• Wpłaceniu prowizji od kredytu
• Otwarcie rachunku bankowego u kredytodawcy i upoważnienie do tych rachunków kredytodawcę
• Zastaw rejestrowy na rachunkach bankowych kredytobiorcy
• Zastaw rejestrowy na udziałach kredytobiorcy
• Oświadczenie o poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego do kwoty % kredytu
• Poręczenie cywilne przez inny podmiot i/lub osobę fizyczną
• Cesje z przychodów kredytobiorcy
• Przedstawienie polisy ubezpieczeniowej z cesją na kredytodawcę, w przypadku inwestycji infrastrukturalnych
• Ustanowienie innych zabezpieczeń np. hipoteka
• Przedstawienie oświadczeń o niezaleganiu ZUS, US

Poza spełnieniem wymogów warunkujących uruchomienie finansowania, przedsiębiorca będzie musiał ustanowić zabezpieczenia, których forma i zakres zależeć będzie od rodzaju kredytu, kwoty oraz oceny jego sytuacji finansowej. Mogą to być zabezpieczenia:

• Hipoteka umowna łączna – konstrukcja hipoteki łącznej opiera się na tym, że jedna wierzytelność pieniężna jest zabezpieczona hipoteką na kilku nieruchomościach. Co ważne, wierzytelność ta nie jest podzielona na poszczególne nieruchomości, lecz obciąża każdą z nich w pełnej wysokości
• Zastaw rejestrowy na udziałach spółki
• Zastaw rejestrowy na rachunkach bankowych
• Oświadczenie o poddaniu się egzekucji art. 97 prawa bankowego
• Oświadczenie o poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego do kwoty % kredytu, (tytuł egzekucyjny, w którym dłużnik poddał się egzekucji, banki bardzo często wymagają w formie aktu notarialnego)
• Cesje z umów przychodowych
• Cesja z polisy ubezpieczeniowej (inwestycje infrastrukturalne)
• Weksel własny in blanco
• Kaucja pieniężna na obsługę długu
• Pełnomocnictwo do rachunków bankowych
• Weksel wystawiony przez udziałowca kredytobiorcy
• Warunkowa umowa sprzedaży przedmiotu finansowania na rzecz kredytodawcy

Często zdarza się tak, że poza kowenantami prawnymi, kredytobiorca musi w okresie obowiązywania umowy kredytowej spełniać określone kowenanty finansowe. Z reguły miernikiem oceny finansowej kredytobiorcy są określone przez bank wskaźniki finansowe. Na rynku bankowym można spotkać szereg wskaźników, których metodologia obliczania jest ustalana przez poszczególne banki. Ze względu na kryterium czasowe wskaźniki te mogą być obliczane w układzie miesięcznym, kwartalnym, półrocznym lub rocznym. Ze względu na źródło danych, mogą być obliczane na podstawie wyników finansowych w rachunku zysków i strat, bilansu lub przepływów pieniężnych. Przykładowym wskaźnikiem stosowanym przez jeden z banków, wyliczanym w oparciu o dane z rachunku wyników jest wskaźnik DSCR. Metodologia kalkulacji jest następująca:

+ Przychody ze sprzedaży

– Koszty operacyjne

+ Amortyzacja

– Podatek

= FCF

+ Rata kapitałowa kredytu

+ Koszt odsetek

= DS.

DSCR = FCF / DS.

Przykładowo bank może wymagać, w okresie obowiązywania umowy kredytowej, utrzymania poziomu wskaźnika w wysokości min 1.2 Niespełnienie tego warunku może skutkować podwyższeniem marży kredytu, ustanowienia dodatkowych zabezpieczeń lub nawet (w skrajnych przypadkach) rozwiązaniem umowy kredytowej.     

Bardzo popularną formą finansowania majątku rzeczowego jest leasing. Jest to jeden z umownych stosunków cywilnoprawnych i występuje w formie:

Leasing operacyjny – rzecz leasingowana pozostaje przez cały okres leasingu własnością firmy leasingującej, a przedsiębiorca nie może wprowadzić jej do ewidencji środków trwałych firmy i odliczać amortyzacji

Kosztem w leasingu operacyjnym będą:

• raty leasingowe (najczęściej wraz z naliczonymi już odsetkami)
• czynsz inicjalny inaczej nazywany opłata wstępna
• wydatki związane z eksploatacją przedmiotu leasingu, ubezpieczenie

Leasing finansowy – tutaj leasingowana rzecz zwykle od początku trwania umowy leasingowej jest już własnością przedsiębiorcy. Leasingowana rzecz będzie stanowić środek trwały w firmie. Różnica polega więc na tym, co tworzy podstawę naliczania kosztu.

Kosztem w leasingu finansowym będą:

• odpisy amortyzacyjne
• część odsetkowa raty leasingowej
• wydatki związane z eksploatacją przedmiotu leasingu, ubezpieczenie

Szczególną formę finansowania, przede wszystkim działalności operacyjnej stanowi faktoring. Tematyce faktoringu poświęcimy kolejny artykuł.

* finansowanie kapitałem zewnętrznym niekiedy wiążę się z koniecznością ustanowienia zastawu rejestrowego na udziałach kredytobiorcy i w zależności od treści umowy zastawniczej, może wpływać na strukturę właścicielską.